Pre 33 godine, u prvoj fazi rata 1992. godine počela je Mitrovdanska ofanziva, u kojoj su srpski borci iz Nevesinja i Bileće odbili združeni napad hrvatskih i muslimanskih snaga, čime je zaustavljeno osvajanje Hercegovine.
Tog 8. novembra počela je jedna od najtežih bitaka u ratu u Bosni i Hercegovini — Mitrovdanska ofanziva. Snage Hrvatskog vijeća obrane i tzv. Armije BiH, uz podršku Vojske Republike Hrvatske, paravojnih formacija i mudžahedinskih boraca, napale su srpske položaje u istočnoj Hercegovini.
Brojčano nadmoćna sila od oko 40.000 vojnika krenula je u ofanzivu, a naspram njih, u odbrani su stajali borci nevesinjske i delom bilećke brigade Hercegovačkog korpusa Vojske Republike Srpske – svega oko 5.000 ljudi.
Napad je počeo u ranu zoru na Mitrovdan, uz snažnu artiljerijsku vatru, potom i pešadijski i oklopni prodor. Kao i mnogo puta ranije, napad je izveden na veliki srpski praznik, kada su mnogi borci bili kod kuće na krsnoj slavi.
Odbrambene linije su u prvim satima bile oslabljene, ali su se vojnici brzo vraćali na položaje. U pomoć su stizali i ranjenici iz bolnica, odlučni da pomognu makar. Srpska odbrana uspela je da izdrži prvi udar, a zatim i da odbije ofanzivu u potpunosti.
Pripadnici slavne Nevesinjeske brigade Foto: Printscreen
Uprkos višestruko slabijem ljudstvu, Vojska Republike Srpske odbranila je Hercegovinu. U bici su poginula 42 borca i oficira, a oko 200 je ranjeno.
Na suprotnoj strani, hrvatsko-muslimanske snage pretrpele su velike gubitke — prema različitim podacima, poginulo je između 580 i 800 vojnika, dok je više od 1.300 ranjeno. To je bila poslednja njihova zajednička akcija, pre nego što su se početkom 1993. godine međusobno sukobili.
Za junaštvo i istrajnost u odbrani, Nevesinjska brigada je 28. juna 1993. godine odlikovana Ordenom Nemanjića, kao prva jedinica Vojske Republike Srpske koja je primila to visoko priznanje.
Zbog uspešne odbrane, opština Nevesinje je odlikovana Ordenom Republike Srpske. U znak sećanja na te dane, Mitrovdan se danas obeležava kao Dan opštine i krsna slava Nevesinja, dok ga Boračka organizacija Republike Srpske proslavlja kao svoju slavu — dan kada je, pod krstom i barjakom, Hercegovina odbranila slobodu.
