Na arheološkom nalazištu Hisar u Prokuplju u okviru nastavka kampanje istraživanja nedavno je pronađen fragment češlja od slonove kosti. On je ukrašen liturgijskim scenama sa likovima apostola i ribara i pretpostavlja se da je nastao između četvrtog i šestog veka. Kako ističe arheolog Sanja Crnobrnja iz Narodnog muzeja Toplice, reč je o predmetu koji pripada luksuznim i retkim nalazima na prostoru Srbije.
Arheolozi su za sada pronašli i bronzani krst, strelice, delove pojasne opreme, kao i druge arheološke ostatke. Iskopavanja su u toku.
– Ove godine radimo u skladu sa strategijom istraživanja kako bismo prikupili sve relevantne činjenice o Hisaru – njegovim gabaritima, rasporedu, funkciji i vremenskom okviru korišćenja. Dosadašnji rezultati su izuzetni, a nalazi svake godine sve bogatiji – kazala je arheolog Crnobrnja.
Foto: Sanja Crnobrnja
Prošlogodišnja istraživanja, sprovedena u zoni kod Savićevca, otkrila su novi bedem i objekte. Deo lokaliteta danas se nalazi ispod asfalta i parkinga, što otežava istraživanja, ali arheolozi planiraju da nastave iskope još najmanje dve nedelje, nadajući se novim otkrićima.
Prema rečima arheologa Sanje Crnobrnje, dosadašnja istraživanja su dala mnogo jasniju sliku konfiguracije terena i rasporeda nekadašnje infrastructure brda Hisar. Otkriveno je da je Hisar, pored citadele, imao još dve linije bedema, kao i skriveni prolaz, koji je, kako se pretpostavlja, služio za bekstvo iz utvrđenja u slučaju nužde.
Foto: Sanja Crnobrnja
– Reč je o velikom ranovizantijskom utvrđenju iz doba cara Justinijana, povezanom sa ranovizantijskom bazilikom u podnožju i kasnoantičkim termama. Verujemo da je i na samom brdu postojala crkva iz tog perioda. Kasnije, u 14. veku, prostor je redukovan u današnju tvrđavu, koja je konzervirana 2019. godine i pripadala je nekom topličkom velikašu – objašnjava arheolog Crnobranja.
U istorijskim izvorima pominju se vojvode Krajimir i Juga, a pitanje ko je od njih stolovao na Hisaru i dalje je otvoreno.
Zanimljivo je da je tokom prošlogodišnjeg istraživanja pronađen srebrni novac Vuka Brankovića, koji se retko otkriva van Kosova i Metohije, kao i brojni drugi zanimljivi predmeti koji dopunjuju sliku o bogatoj prošlosti Prokuplja i ovog značajnog utvrđenja i lokaliteta.
Foto: Sanja Crnobrnja
Današnja tvrđava je tipičan primer srpske srednjovekovne arhitekture 14. veka, sa moćnim i očuvanim bedemima, koji i danas dominiraju na vrhu brda Hisar iznad sadašnjeg grada.
“Arheološka istraživanja utvrđenja Hisar u Prokuplju” je kompleksan projekat koji se uz podršku Ministarstva kulture realizuje u etapama. Ovo je peta po redu i iskopavanja se vrše na više lokacija.
Brdo Hisar obuhvata čitav kompleks koji svedoči o višeslojnoj istoriji Prokuplja – od praistorije, preko antike i ranog vizantijskog perioda, do srednjeg veka. U nju spadaju crkva Svetog Prokopija, Latinska crkva, kao i antičke terme – ostaci drevnog Hameuma, po kojem je grad i dobio svoje antičko ime. Istraživanja su pokazala da su se tragovi Hameuma nalazili i na samom brdu, gde je verovatno bilo vojno postrojenje za zaštitu i kontrolu doline Toplice.
Kompleks Hisar, proglašen je za kulturno dobro još 1961. godine, a 1983. godine je proglašen za kulturno dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju. Na početku brda Hisar, nalazi se crkva Svetog Prokopija, kao i Jug Bogdanova crkva i Spomen-kosturnica poginulim borcima u Drugom svetskom ratu. Tu je još i plato sa sa bistama pesnika Rada Drainca i slikara Bože Ilića, kao i spomenik Aleksi Saviću. Na samom vrhu Hisara, izgrađena je zadužbina „Savićevac“ i Jug Bogdanova kula.
