Čudo u Saveznom sekretarijatu: Jugoslovenski inženjeri napravili džina koji je naučnike ostavio bez teksta

Pedesete godine u Jugoslaviji bile su vreme u kojem se zemlja izdizala iz ratnih ruševina, ali istovremeno i vreme u kojem je verovala da može da se uhvati ukoštac sa modernim svetom, pa čak i u sferi nauke i tehnologije. Ono što je zanimljivo jeste da je ta ambicija često bila jača od dostupnih resursa, stoga su mnogi tehnički uspesi nastajali iz kombinacije kreativnosti, improvizacije i ogromnog entuzijazma stručnjaka.

U to vreme, svet je prelazio sa elektronskih cevi na tranzistore, a Jugoslavija je želela da bude deo tog prelaza.
Inženjeri su počeli da eksperimentišu sa prvom domaćom elektronikom, gradeći osciloskope, radio-uređaje, vojne komunikacione sisteme, pa čak i prve komponente koje će kasnije ući u računare.

Nedostatak opreme nadomeštali su izuzetnom dovitljivošću: mnogi laboratorijski instrumenti bili su polu-ručno izrađeni, a pojedine komponente su se prerađivale iz stare vojne opreme.

Pred kraj pedesetih, grupa inženjera u Institutu „Mihajlo Pupin“ počela je da radi na nečemu što tada gotovo niko nije znao da objasni: elektronskom „računajućem stroju“, a iz te improvizacije i strasti prema tehnici rodio se CER-10 – prvi jugoslovenski računar.

Tim inženjera i stručnjaka okupio se sa ciljem da napravi potpuno domaći računar, u vreme kada su takvi projekti bili retki čak i u razvijenim državama. CER-10 je kombinovao elektronske cevi, tranzistore i feritnu memoriju, što je za tadašnje uslove predstavljalo veoma naprednu konstrukciju.

Po završetku razvoja, računar je instaliran u Saveznom sekretarijatu za narodnu odbranu u Beogradu. Tamo je korišćen za obradu podataka, planiranje, statistiku i druge zadatke koji su zahtevali daleko bržu i precizniju računarsku obradu nego što je bilo moguće ručnim metodama.

U praksi, CER-10 je pokazao da domaća industrija može da stvori pouzdanu i funkcionalnu mašinu, pa je ubrzo postao osnova za čitavu seriju kasnijih računara poznatih kao CER-20, CER-22, CER-200 i drugi.

Pojava CER-10 računara označila je početak računarstva u Srbiji i Jugoslaviji. Osim što je omogućio praktičnu upotrebu moderne tehnologije u državnoj administraciji i vojsci, podstakao je i razvoj stručnih kadrova, nastavnih programa i budućih informatičkih projekata.

Zahvaljujući njemu, naš glavni grad je već početkom šezdesetih zauzeo mesto među važnim centrima ranog evropskog računarstva.

CER-10 nije bio uređaj koji stane na sto – zauzimao je više desetina kvadratnih metara, dok je pored računara, prostorija  morala da ima i posebnu klimatizaciju, jer su elektronske cevi proizvodile veliku količinu toplote. 

Računar je bio sastavljen od više visokih metalnih ormara postavljenih jedan pored drugog. Svaki orman imao je svoje vratnice, ventilacione otvore i mnogo kablova u unutrašnjosti. U njima su bile smeštene elektronske cevi, tranzistori, releji i feritna memorija, a na prednjoj strani modula postojale su stotine lampica koje su treperile tokom rada.

Zabranjeno preuzimanje dela ili čitavog teksta i/ili foto/videa, bez navođenja i linkovanja izvora i autora, a u skladu sa odredbama WMG uslova korišćenja i Zakonom o javnom informisanju i medijima.

BONUS VIDEO:

Bankomat koji topi zlato