Delikatno pitanje Tajvana

Autor: Vuk Jeremić, predsednik Centra za međunarodnu saradnju i održivi razvoj (CIRSD), predsedavajući 67. zasedanja Generalne skupštine UN, bivši ministar inostranih poslova Srbije

U tom kontekstu, razumljiva je visoka osetljivost Pekinga na svaki potez koji bi mogao da dovede u pitanje teritorijalni integritet Kine. Nakon decenija impresivnog ekonomskog, tehnološkog i društvenog uspona, kojim je Kina postala globalna supersila uporediva jedino sa Sjedinjenim Američkim Državama, ostvarenje istorijske misije nacionalnog ujedinjenja zauzima centralno mesto u njenim strateškim prioritetima.

Zbog toga se prošlonedeljni nastup visokog funkcionera iz Tajpeja Hsijao Bi-kima u Evropskom parlamentu ne može tumačiti drugačije nego kao direktna provokacija i prelazak dobro poznatih diplomatskih crvenih linija. Na poziv izvesnih evropskih parlamentaraca, Hsijao je održala govor koji je, uprkos formalnim pokušajima da se prikaže kao „dijalog sa demokratskim partnerima“, suštinski predstavljao otvoreni izazov politici jedne Kine koju Evropska unija nominalno priznaje i poštuje. Takav čin, ma koliko se umotavao u proceduralne smokvine listove, ne može sakriti činjenicu da je reč o gestu koji podriva suštinske principe benevolentnih bilateralnih odnosa.

Važno je podsetiti da čak ni Sjedinjene Države, koje održavaju intenzivne ali neformalne odnose sa Tajpejom, nikada nisu napravile ovako dalekosežan institucionalni iskorak. Najsličniji presedan dogodio se 1995. godine, kada je tadašnji tajvanski čelnik Li Teng-hui održao govor na Kornel univerzitetu u SAD, što je izazvalo ozbiljnu krizu i pogoršanje kinesko-američkih odnosa. No, čak je i taj slučaj bio institucionalno neuporedivo blaži od prošlonedeljnog nastupa u Briselu. Uz to, globalni kontekst 1995. godine i današnje 2025. godine su radikalno različiti: tada su SAD bile praktično svetski hegemon, dok je današnja Evropa, za razliku od tadašnje Amerike, u velikoj meri zavisna od stabilnih političkih i ekonomskih odnosa sa Kinom.

Srbija je jedan od najdoslednijih i najjasnijih zagovornika politike jedne Kine. U našoj zemlji ne postoji ni najmanja dilema o tome ko je jedini legitimni predstavnik kineskog naroda — to je vlada u Pekingu. Ovaj stav nije samo rezultat decenijama građenih izuzetnih odnosa međusobnog poštovanja i poverenja između Beograda i Pekinga, već i duboko ukorenjenog razumevanja koje proističe iz našeg traumatičnog iskustva u kontekstu Kosova i Metohije. Za razliku od većine zapadnih zemalja koje demonstriraju očigledne dvostruke standarde u tumačenju međunarodnog prava, Kina dosledno i principijelno podržava suverenitet i teritorijalni integritet Srbije, kao i svih drugih država sveta.

U složenim i napetim geopolitičkim okolnostima današnjice, od ključne je važnosti izbegavanje nepotrebnih provokacija koje bi mogle dodatno destabilizovati krhke međunarodne odnose i globalnu ekonomiju. Svetu su potrebni dijalog, uzajamno razumevanje i poštovanje međunarodnog prava, a ne gestovi koji stvaraju tenzije i ugrožavaju mir. Samo kroz odgovoran pristup i uvažavanje legitimnih interesa svih strana može se očuvati stabilnost i obezbediti uslovi za zajednički prosperitet u 21. veku.